اسکرین ریدر Screen Reader

اسکرین ریدر یا Screen Reader چیست؟

اسکرین ریدر (Screen Reader) یا صفحه خوان نوعی نرم‌افزار کاربردی و ابزار یاری‌رسان است که قادر است با تحلیل محتوا و اجزای مختلف واسط کاربری یک اپلیکیشن یا سیستم عامل، آن را به شکل صدای ساختگی یک انسان یا به محتوای مناسب برای نمایشگرهای مخصوص خط بریل تبدیل نماید.

استفاده از صفحه‌خوان‌ها برای افراد نابینا یا دارای مشکلات دیداری و حتی افراد بی‌سواد می‌تواند نقشی اساسی در تعامل با دستگاه‌های رایانه‌ای ایفا کند. با این وجود کاربرانی که از نظر بینایی یا خواندن متون مشکلی ندارند نیز می‌توانند از مزیت تبدیل محتواهای متنی به صوت در این نرم‌افزارها بهره ببرند.

امروزه کاربرد صفحه خوان‌ها به حدی گسترش پیدا کرده است که از آن‌ها روی انواع رایانه‌ها، گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و … می‌توان استفاده نمود. صفحه خوان Microsoft Narrator (در سیستم عامل مایکروسافت ویندوز)، VoiceOver (در سیستم عامل‌های ساخت شرکت اپل) و Google TalkBack (در سیستم عامل اندروید) در کنار نرم‌افزارهایی همچون JAWS و NVDA و Window-Eyes (برای ویندوز) و Orca (برای لینوکس) از جمله رایج‌ترین اسکرین‌ریدرها به شمار می‌روند. افزون بر این، اپلیکیشن‌هایی نیز وجود دارد که از قابلیت درون‌ساخته (built-in) برای پخش صوتی محتوای متنی (خواندن) برخوردار می‌باشند.

مرورگرهای وب، نرم‌افزارهای نمایش فایل‌های PDF، واژه‌پردازها و … از جمله نرم‌افزارهایی هستند که استفاده از صفحه خوان در آن‌ها با رواج و موفقیت بیشتری همراه بوده است. طبیعتا استفاده از این ابزارها در مقایسه با استفاده مستقیم از یک واسط کاربری گرافیکی (GUI) دشوارتر می‌باشد. گفتنی است برخی از اسکرین ریدرها با پشتیبانی از زبان‌های مختلف، امکان استفاده گسترده برای کاربران کشورهای گوناگون را فراهم آورده‌اند.

در واسط‌های کاربری گرافیکی برخلاف واسط‌های مبتنی بر خط فرمان، وجود عناصر گرافیکی در کنار متون، اسکرین ریدر را با آنالیزهای پیچیده‌تری درگیر می‌کند. در این حالت برخی از اسکرین‌ریدرها با تعامل و دریافت پیام‌های سطح پایین از سیستم عامل، نمایی متنی از واسط کاربری ایجاد می‌کنند و یا با کمک API های مخصوص به هدف خود دست پیدا می‌کنند. برای مثال وقتی فوکس روی یک دکمه (Button) قرار می‌گیرد صفحه خوان به صورت صوتی یا از طریق نمایشگر بریل بیان می‌کند فوکس روی یک دکمه قرار گرفته و عنوان آن را نیز به کاربر اعلام می‌کند تا بتواند نسبت به تعامل با آن تصمیم‌گیری بهتری داشته باشد.

در صفحات وب هم در صورتی که استانداردهای مربوطه به شکل مناسبی رعایت شده باشد، صفحه‌خوان با تجزیه و تحلیل کد HTML، تشخیص نوع المان‌ها و خواص منتسب به آن‌ها می‌تواند خروجی موردنیاز را برای کاربر فراهم آورد.