فراداده Metadata

فراداده یا Metadata چیست؟

فراداده یا متادیتا (Metadata) به گونه‌ای از داده‌ها اطلاق می‌شود که اطلاعاتی را در مورد داده‌هایی دیگر فراهم می‌آورند.

براساس اطلاعاتی که فراداده‌ها فراهم می‌آورند می‌توان آن‌ها را به سه نوع کلی دسته‌بندی نمود. فراداده‌های توصیفی (Descriptive Metadata)، داده‌های اصلی را توصیف می‌کنند. عنوان، موضوع، نویسنده، کلمات کلیدی و … از این نوع فراداده به شمار می‌روند. فراداده‌های ساختاری (Structural Metadata) نیز نحوه‌ی سازماندهی داده‌ها و روابط میان اجزای آن‌ها را مشخص می‌کنند. نوع دیگری از فراداده‌ها که به فراداده‌های مدیریتی (Administrative Metadata) موسوم هستند اطلاعات مدیریتی و فنی منابع نظیر نوع فایل و تاریخ ایجاد آن را دربرمی‌گیرد.

به عنوان نمونه‌ای از کاربرد متادیتاها می‌توان به عکس‌های دیجیتال اشاره نمود. ابعاد عکس، عمق رنگ، رزولوشن، تاریخ ثبت تصویر، مدل دوربین، سرعت شاتر، اطلاعات توصیفی عکس (با کمک کلمات کلیدی) و … از جمله اطلاعاتی هستند که معمولا برای این نوع از داده‌ها در قالب متادیتا قابل تعریف است. برای اسناد متنی نیز فراداده می‌تواند اطلاعاتی از قبیل تعداد صفحات، نویسنده، تاریخ نگارش، خلاصه‌ای از محتوای سند و … را شامل شود. در مورد یک فایل صوتی یا ویدیویی نیز اطلاعاتی نظیر مدت زمان، بیت ریت، سال انتشار، سبک یا ژانر و … در قالب متادیتا ذخیره می‌شود.

امروزه حتی در مورد صفحات وب نیز فراداده‌ها کاربردهای مفیدی پیدا کرده‌اند. این فراداده‌ها که در قالب متاتگ ذخیره می‌شوند به موتورهای جستجو و اسکرین ریدر (صفحه خوان) ها در درک بهتر و دسته‌بندی محتوا کمک کرده و کاراکتر انکدینگ صفحه، توضیحی کوتاه راجع به محتوا، کلمات کلیدی و … را دربرمی‌گیرند.

در کنار فراداده‌هایی که به صورت اتوماتیک برای برخی داده‌ها تعیین می‌شود بسیاری از متادیتاها توسط فرد نیز قابل تعیین یا ویرایش هستند. به عنوان مثال در مورد تصاویر، ویدیوها و موسیقی‌های دیجیتال وجود مجموعه‌ای از متادیتاهای قابل ویرایش، امکان جستجو و دسته‌بندی کارامد فایل‌ها براساس فاکتورهایی نظیر میزان مورد علاقه بودن (رتبه)، خواننده، ژانر، کارگردان و … را فراهم می‌آورد.

متادیتا ممکن است در داخل فایل (یا ساختاری که داده‌های اصلی در آن قرار گرفته است) یا به صورت خارجی و در ساختاری مجزا (نظیر یک پایگاه داده) نگه‌داری شود. در صورت نگه‌داری فراداده‌ها به شکل داخلی، همواره در کنار داده‌های اصلی به فراداده‌های آن‌ها نیز دسترسی خواهیم داشت. در مقابل، نگه‌داری فراداده‌ها به صورت خارجی امکان مدیریت، جستجو و آنالیز یکجا و کاربردی‌تر آن‌ها را فراهم می‌آورد.