زبان خاص دامنه Domain-Specific Language – DSL

زبان خاص دامنه یا Domain-Specific Language چیست؟

زبان خاص دامنه (Domain-Specific Language به اختصار DSL) یا زبان خاص منظوره به نوعی از زبان‌های رایانه‌ای گفته می‌شود که برای یک حوزه یا دامنه معین ویژه‌سازی شده‌اند و دارای ویژگی‌ها و قابلیت‌های مخصوصی برای آن حوزه هستند. این نوع زبان‌ها در نقطه مقابل زبان‌های همه منظوره (General-Purpose Language یا GPL) قرار می‌گیرند که برای بازه‌ی گسترده‌ای از کاربردها قابل استفاده می‌باشند.

از رایج‌ترین زبان‌های خاص منظوره می‌توان به زبان نشانه گذاری ابرمتن (یا HTML)، زبان توصیف سخت افزار Verilog، زبان پرس‌وجوی پایگاه داده‌های رابطه‌ای SQL، زبان برنامه‌نویسی ماتریسی و محاسبات عددی MATLAB و … اشاره نمود که هرکدام برای حوزه‌ای معین طراحی شده‌اند. جالب است بدانید این نوع زبان‌ها صرفا به دامنه‌های مرتبط با رایانه محدود نمی‌شوند بلکه زبان‌های خاص منظوره‌ی متنوعی برای حوزه‌هایی نظیر حسابداری، شبیه‌سازی موقعیت‌های جنگی و … نیز طراحی شده است. زبان‌های خاص دامنه را می‌توان از نظر نوع به سه دسته زبان‌های نشانه‌گذاری خاص منظوره، زبان‌های مدلسازی خاص منظوره و زبان‌های برنامه نویسی خاص منظوره دسته‌بندی نمود.

الزاما زبان‌های همه منظوره و خاص دامنه به طور کامل از یکدیگر قابل تفکیک نمی‌باشند. به این معنا که ممکن است یک زبان دارای ویژگی‌های خاصی برای یک حوزه‌ی مشخص باشد اما در عین حال برای کاربردهای گسترده‌تری هم قابل استفاده باشد یا بالعکس از نظر تواناییِ ذاتی، کاربردهای مختلفی داشته باشد اما معمولا توسط متخصصین برای یک حوزه خاص مورد استفاده قرار گیرد. به طور کلی می‌توان گفت یک زبان خاص دامنه برای موضوعات مربوط به یک حوزه خاص طراحی و ساخته شده است هرچند از نظر فنی بتوان آن را در حوزه‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار داد.

زبان‌های خاص دامنه معمولا برای کارشناسان همان حوزه از گیرایی بالاتری برخوردارند و امکان اعتبارسنجی در سطح همان حوزه را نیز در اختیار کارشناسان قرار می‌دهند، به علاوه یادگیری آن‌ها نسبت به یک زبان همه منظوره با پیچیدگی‌های بالا آسان‌تر است. البته پیش از صرف هزینه و ایجاد یک DSL برای حوزه‌ای مشخص باید به این موضوع توجه داشت که آیا زبان جدید به حدی با اقبال متخصصین آن حوزه روبرو خواهد شد که به خودشان زحمت یادگیری آن را بدهند یا خیر؟